Uljana repica (Brassica napus) predstavlja biljku jarko žute boje koja se gaji u celom svetu. Uljana repica potiče sa Mediterana, smatra se vrstom divlje repice. Gaji se u hladnoj i umerenoj klimi, nije mnogo pretenciozna biljka i raste dobro na niskim temperaturama.
Uljana repica je veoma tražen proizvod na evropskim pijacama, što je određuje kao nerazdvojni deo savremene proizvodnje žitarica.
Istorija uljane repice
Uljana repica je bila poznata još 4000. godine pre nove ere. Kao što je jasno, njena prapostojbina je Mediteran, odakle kasnije počinje da se širi i ka Aziji. U 13. veku uljana repica je probila put ka zapadnoj Evropi gde je postala osnovna uljana kultura.
Na ovim prostorima prve široko rasprostranjene biljne uljane kulture su bile repica i slabije zastupljena uljana repica. Do početka prvog svetskog rata, one su bile osnovni izvori ulja. U vreme rata javio se veliki nedostatak ulja što je ubrzalo uvođenje suncokreta koji je za samo nekoliko godina zamenio uljanu repicu.
Do 1965. godine repica i uljana repica su bile sađene svake godine, nakon čega se zaustavlja njihova proizvodnja. Od početka 1980. godine u zemlji počenje sistemsko ispitivanje biljaka iz porodice kupusnjača kojoj pripada i uljana repica. Pet godina kasnije već je proučeno 360 sorti uljane repice iz celog sveta. Tokom 1986. godine predlaže se za uvođenje prva zimska vrsta - uljana repica "Marinus" a dve godine kasnije se registruje i prvi tip uljane zimske repice - "Ćilibar".
Sastav uljane repice
Semenje uljane repice sadrži od 40 doo 52% slabo suvog ulja, do 20% belnčevina i iznad 17% ugljenih hidrata. U sastav starih sorti uljane repice ulazi do 45% erukove kiseline i glukozinolata, koji osim što su štetne za organizam, umanjiju i kvalitet uljane repice. Današnja selekcija novih vrsta uljane repice bez erukove kiseline i sa nižom količinom glukozinolata, stvara uslove za njeno gajenje u sve više i više država u svetu.
Hranljive osobine ulja uljane repice se određuju uljano-kiselim sastavom i vitaminima koji se sadrže u njoj A, E, K i D, fosfata i tokoferola. Oko 85% sastava ulja uljane repice su nezamneljive masne kiseline - linolova 20% i 65% oleinska kiselina. Pri obradi semenja uljane repice dobija se veoma cenjen proteinski ostatak.
Izbor i čuvanje uljane repice
Pri kupovini ulja od uljane repice obratite pažnju na etiketu na kojoj treba da su naznačeni proizvođač i rok trajanja. Slično drugim vrstama ulja, čuvajte ulje od repice u dobro zatvorenoj boci na tamnom i prohladnom mestu. Ulje od repice dugo vremena sačuva svoju prozračnost i ne dobija neprijatan miris pod uticajem vazduha kao na primer sojino ulje.
Upotreba uljane repice
Do šezdesetih godina prošlog veka ulje od repice se prtežno koristilo u tehničke svrhe u većini zemalja - u kožnoj i tekstilnoj industriji kao i u proizvodnji sapuna. Uljana repica se koristi kao životnjiska hrana, a u poslednje vreme se javlja i kao jedna od glavnih sirovina za dobijanje biogoriva za dizel motore. Osim toga uljana repica je jedna od najboljih medonosnih biljaka jer od jednog dekara uljane repice može da se dobije do 10 kg meda.
Uljana repica nalazi široku primenu u kulinarstvu u obliku ulja. Ulje od repice se koristi najviše za pripremu marinada, hladnih jela, majoneza i nekih sosova. Ako ga zagrejete o 180 stepeni možete s njim da ispržite povrće i meso. Ne preporučuje se njegovo zagrevanje na višim temperaturama.
Francuski kuvari spremaju kritsku salatu koja ima veoma originalan ukus uprkos tome što se koristi dosta učestalog povrća - svež paradajz i krastavci, paprike i pečurke. Na kraju pospete salatu s malo limunovog soka i ulja od repice i sladite se ukusom.
Koristi od uljane repice
vrednost ulja od uljane repice, slično maslinovom ulju, je što je veoma bogato polinezasićenim masnim kiselinama. Te materije pomažu za smanjenje holesterola u krvi i učvršćivanje krvnih sudova. One predupređuju rizik od formiranja tromba i pojavu niza ozbiljnih bolesti među kojima je i rak.
Uljana repica sadrži linolovu kiselinu, ako je poznato njen nedostatak u organizmu vodi do skupljanja krvnih sudova i slabe cirkulacije što može da dovede do moždanog udara ili infarkta miokarda.
Štetnost uljane repice
Mnogo naučnika i dijetetičara se spore oko šteta i koristi uljane repice. Dok neki smatraju da ona smanjuje nivo holesterola u krvi, drugi su mišljenja da ulje od repice ima jak negativan efekat na zdravlje. Poslednja ispitivnja su na putu da stave tačku na tu debatu.
Ispostavlja se, da se pri kontinuiranoj upotrebi ulja od uljane repice, na bubrezima, nadbubrežnim žlezdama, srčanom mišiću i štitnoj žlezdi, formiraju masne naslage. Nakon zaustavljanja unosa uljane repice na pogođenim organima ostaju tragovi. Ispostavlja se da ulje uljane repice ne može da se izbaci iz organizma.
Uprkos ovim činjenicama ulje uljane repice še široko upotrebljava u proizvodnji kokica, majoneza, polufabrikata, hleba, maslaca, margarina, čipsa, keksa, hrane za bebe i drugo.
