Dremovac

Dremovac /Leucojum aestivum/ je višegodišnja lukovica iz porodice Amarilisa. Poznat je i kao dokoljen, bela ljubičica, đurđevska, letnja močvarna kapa itd.

Lukovica dremovca je kratko-jajolika, prečnika 2-3 cm, sa sivkastim ili smeđim omotačem starih listova. Stabljika biljke dostiže visinu od 60 cm i blago je spljoštena. Dremovac ima od 4 do 6 listova, koji su linearni, obično dugački kao stabljika, široki do 13 mm, sa tupim vrhom.

Biljka ima od 3 do 7 cvetova, relativno velikih, koji se nalaze se na vrhu stabljike. Latice cvetova su bele, eliptične, sa zelenkasto-žutom mrljom. Kutija za plod je skoro sferična. Seme dremovca je cilindrično i crno.

Biljka cveta u aprilu i maju. Nalazi se u niskim i vlažnim šumama, kao i na vlažnim i periodično poplavljenim livadama, uglavnom duž Dunava, Marice, Tundže, Kamčije i nekih manjih reka koje se ulivaju u Crno more, do 270 m nadmorske visine. Osim u Bugarskoj, dremovac je rasprostranjen i u srednjoj i južnoj Evropi, Rusiji, na Balkanskom poluostrvu i dr.

Vrste dremovca

Rod Leucojum obuhvata 12 vrsta biljaka. Pored običnog dremovca /Leucojum aestivum/, postoji i prolećni ili močvarni dremovac.

Prolećni dremovac /Leucojum vernum/ je višegodišnja biljka iz roda Leucojum vernum. Ne razlikuje se mnogo od običnog dremovca, osim što cveta ranije tokom godine i dostiže nešto manje veličine. Na vrhu latica cveta je zelenkaste boje. Otrovan je, ali sadrži i lekovite supstance. Ova vrsta raste u blizini velikih reka. Manje je uobičajen u vlažnim šumama. U Bugarskoj je prolećni dremovac ugrožena vrsta (poput običnog dremovca).

Sastav dremovca

Alkaloidi galantamin, likorin i likorenin izolovani su iz nadzemnih delova dremovca.

Gajenje dremovca

Najpovoljnija temperatura za setvu semena dremovca je 20 stepeni. Nakon klijanja semena, biljka se polako razvija u prvih nekoliko godina. Lukovica dobijena setvom semena počinje da cveta nakon 5-6 godina. Mlade biljke ostaju u lejama 2-3 godine, dok lukovice ne dobiju veličinu lešnika. Zatim se vade i presađuju na stalno mesto. Biljka se razmnožava na vegetativan način, koristeći novonastale lukovice oko matične lukovice.

Na dremovac ne utiču niske temperature. U pogledu zemljišta, biljka preferira aluvijalna, aluvijalno-livadska i močvarna mesta, bogata humusom i mineralima. Kao i svaka višegodišnja biljka, dremovac se sadi na područjima gde se zemlja ne obrađuje. Na istom mestu može trajati deset godina, ali ne više, jer se lukovice preterano zgusnu, hranljiva površina postaje nedovoljna i biljke slabe.

Pored toga, mogu se pojaviti bolesti koje će uticati na produktivnost biljke. Od bolesti sive truleži, koju izazivaju gljive iz roda Botritis, najviše strada dremovac. Bolest se javlja krajem februara. U početku je karakterišu male nekrotične tačke na nadzemnoj masi.

Kako se lisna masa uvećava, šteta od bolesti se značajno povećava. Po vlažnom vremenu na zaraženim listovima se formira sivkasto-bela naslaga, što je spora gljivice. Borba protiv sive truleži vrši se prskanjem kombinacijom 0, 3% ditana i 0, 1% amilosana. Ovaj postupak se ponavlja u u toku 3-4 godine.

Sakupljanje i skladištenje dremovca

Od dremovca se koristi nadzemni deo /Herba Leucoji aestivi/, koji se sakuplja u aprilu i maju. Ceo nadzemni deo biljke se tokom cvetanja odseče. Biljku ne treba da beru osobe sa ranama na rukama. Nakon čišćenja od nečistoća koje su slučajno sakupljene, prikupljeni materijal se bez odlaganja suši u pećnici na temperaturi do 40 stepeni, razvlačeći se u tankom sloju.

Imajte na umu da se kvalitetno bilje može dobiti samo ako se brzo i što pre osuši nakon branja. U ovom slučaju, potrebno je sakupiti što je više moguće svakog dana kako bi se moglo osušiti tog istog dana. Od 10 kg svežih stabljika dobija se 1 kg suvih. Sakupljeni materijal se čuva u suvim, provetrenim i tamnim prostorijama, u dobro pripremljenoj ambalaži.

Koristi od dremovca

Dremovac je biljka od velikog ekonomskog značaja. Koristi se kao sirovina za ekstrakciju alkaloida galantamina, na osnovu kojeg se proizvodi jedinstveni bugarski lek Nivalin, koji se koristi u lečenju dečije paralize, bolesti perifernog i centralnog nervnog sistema, neuritisa, neuralgije.

Galantamin je glavni sastojak u proizvodnji drugih lekova (Nivalet, Nivalin, Colir, itd.) koji leče niz neuroloških oboljenja. Deluje kao inhibitor enzima acetilholinesteraze. Ovo poboljšava prenos nervnih impulsa i produžava dejstvo neuromišićnog signala kod neuritisa, pareza, mišićne distrofije, dečije paralize, radikulitisa. 1987. godine je patentirana metoda za lečenje Alchajmerove bolesti koja uključuje galantamin.

Nivalin

Dimitar Spasov Paskov je bugarski farmakolog, jedan od osnivača bugarske eksperimentalne farmakologije. Dimitar Paskov je 1959. godine iz listova i cvetova dremovca izdvojio sastojak antiholinesteraze – alkaloid koji se zove galantamin.

Izolovan u čistom obliku, ovaj sastojak se zove Nivalin. Otkriće osobina dremovca dogodilo se sasvim slučajno kada je doktor primetio poboljšanje kod devojčice obolele od dečje paralize, koja je slučajno popila vodu iz vaze sa cvetovima dremovca, koju su njeni roditelji ostavili na stolu pored kreveta.

Nivalin povećava nivo hemikalije acetilholina, koji je uključen u provodljivost nervnih impulsa u mozgu i perifernim nervima. Koristi se za lečenje blage do umerene demencije tipa Alchajmerova bolest, bolesti perifernih nerava povezanih sa poremećajima kretanja, slabosti mišića, progresivne mišićne distrofije, dečije paralize, cerebralne paralize.

Lek Nivalin nagrađen je farmaceutskim Oskarom-Enio za doprinos nauci. A svojim originalnim farmakološkim istraživanjima galantamina (nivalina) prof. dr D. Paskov proneo je ime Bugarske među farmakolozima i lekarima u Evropi. Njegova monografija „Nivalin” prevedena je i objavljena u Italiji. Zajedno sa prof. dr D. Pejčevom objavio je udžbenik iz farmakologije, koji je više puta objavljivan.

Štete od dremovca

Važno je znati da je upotreba dremovca za samolečenje opasna. Pored galantamina, sadrži i druge visoko toksične alkaloide koji mogu izazvati fatalne posledice. Ljudi koji sakupljaju ovu biljku ne bi trebalo da imaju povrede ruku, jer to može imati ozbiljne posledice.