U današnjem veku potreba za povećanim umnim radom posebno je uočljiva. Zato većina ljudi, koji se bave umnim radom mašta da se lako koncentriše, brže razmišlja, više pamti, a da se mnogo ne umori i da sačuva dobro stanje duha. Da li je to moguće, odgovor može dati najvažniji među neurotransmiterima, odgovornim za funkcionisanje mozga, a upravo acetilholin.
Suština i istorija acetilholina
Proučavajući delovanja supstance na srce, britanski naučnik Henri Dejl otkrio je acetolholin 1914. godine. Međutim, on ga nije uvrstio u neurotransmitere, već je ovu zaslugu dobio nemački naučnik Oto Levi. Tako je otkriven prvi neurotransmiter - acetilholin.
Acetilholin je organski kation ili molekul, koji se proizvodi u neuronima i deluje kao neurotransmiter u centralnom i perifernom nervnom sistemu. To znači da služi za prenos nervnih impulsa na nivou centralnog i perifernog nervnog sistema. Ovaj molekul oslobađa veliki broj neurona u centralnom nervnom sistemu.
U perifernom nervnom sistemu, njegova uloga leži u aktiviranju mišićnog sistema i poboljšanju kontrakcija kako skeletnih, tako i srčanih mišića.
Nervi, koji dopiru do mišića luče acetilholin, a kada se molekul veže za svoj receptor, on aktivira kanale koji vode do ulaska natrijuma u ćelije. Kao rezultat toga, javlja se niz hemijskih procesa koji aktiviraju mišićna vlakna, tako da dolazi do kontrakcije mišića, nakon čega sledi relaksacija, odnosno kontrakcije mišića.
U parasimpatičkom nervnom sistemu, acetilholin utiče na metabolizam, pokretljivost creva i odvajanje sline, pojavu probavnih simptoma kao što su mučnina, povraćanje i grčevi.
U centralnom nervnom sistemu ima ekscitatorni efekat. Učestvuje u procesu buđenja, utiče na kvalitet sna, pamćenje i celokupnu moždanu aktivnost.
Izvori acetilholina
Kao izvori acetilholina javljuju se različite grupe supstanci.
Jedna od njih su jedinjenja koja se, nakon reakcija enzima, pretvaraju u acetilholin. Takvi su holin bitartrat i huperzin A.
Druga grupa supstanci su oni poput acetil karnitin i vitamin B5.
Treća grupa obuhvata supstance, koje igraju ulogu inhibitora kao što su ruzmarin, kanabis i drugi.
Sledeća grupa su supstance, koje su antagonisti kao što je nikotin.
Koristi od acetilholina za ljude
Koristi acetilholina su višestruke i uglavnom utiču na aktivnost mozga i nervnog sistema.
- Zdravstvene koristi u smislu delovanja na neurodegenerativne bolesti kao što je Alchajmerova bolest. Poboljšavaju svakodnevne životne aktivnosti, kognitivne sposobnosti i kvalitet života;
- Poboljšanje pamćenja i sposobnosti učenja i pamćenja velike količine informacija;
- Poboljšavanje raspoloženja;
- Pozitivno deluje na smirivanje dece sa hiperaktivnošću i deficitom pažnje;
- Brz oporavak prilikom upotrebe od strane pojedinaca sa ishemijskim moždanim udarom i drugim bolestima mozga povezanim sa gubitkom pamćenja;
- Veoma dobro deluje kod demencije u smislu kratkoročnog pamćenja;
- Acetilholin takođe ima pozitivan uticaj na bolesti centralnog nervnog sistema, ima antiinflamatorni efekat na citokine;
- Ima antioksidativna svojstva i može uspešno preći moždanu barijeru kako bi zaštitio moždane neurone;
- Suzbija depresivna stanja i poboljšava raspoloženje, posebno kod starijih osoba.
Nuspojave upotrebe acetilholina
Akutne nuspojave acetilholina nisu uočene, ali mogu biti umerene. One se izražavaju u:
- Mučninama, povraćanju, nelagodama u stomaku, jakoj razdražljivosti i poteškoćama sa spavanjem;
- Palpitacijama, visokom krvnom pritisku, što je opasno za ljude koji su imali srčani udar. Anksioznost i depresija mogu se javiti kod dugotrajne upotrebe, iako se smatra pojačivačem raspoloženja na kratkoročnom planu;
- Zbog ubrzanog metabolizma oslobađaju se slobodni radikali i stoga ga je potrebno uzimati zajedno sa antioksidansima;
- Može doći do pospanosti, usporenih reakcija, zbunjenosti, a time i povećanja krvnog pritiska.
Preporučene doze acetilholina
Univerzalna doza za upotrebu ne postoji, svaki pojedinačni slučaj se pregleda i daje se preporučena doza. Za dnevni unos daju se približne preporučene doze: od 250 do 1000 miligrama dnevno za pojedinačne izvore.
Rađene su studije o tome kod koje tačno doze je delovanje najefikasnije bez pokazivanja bilo kakvih nuspojava. Na primer, huperzin A daje najbolje rezultate u dozi od 400 mikrograma, koja se uzima 1-2 puta dnevno. Acetil karnitin se uzima u dozi od 2000 miligrama dnevno.
Supstance, koje su kontraindikovane za kombinaciju sa acetilholinom
Izvore holina ne treba kombinovati sa antikolineticima. Antiholinergici su lekovi, koji su odgovorni za vezivanje acetilholina za njegov receptor u nervnoj ćeliji. Ovi lekovi se dele na antimuskarinske i antinicotinske.
To su lekoviti preparati koje propisuje lekar, ali takvu ulogu mogu imati i prirodne supstance poput alkaloida, koji se nalaze u svim biljnim vrstama, koje pripadaju porodici krompira - krompir, paradajz, patlidžan, paprika i druge.
Suplementi, u kojima se sreću izvori acetilholina
- Većina izvora acetilholina postoji na tržištu. To su kanabis i nikotin, koji se nude kao dodatak ishrani;
- Mnoga lekovita sredstva, uglavnom inhibitori i antagonisti acetilkolina, dostupni su u apotekama. To su donepezil, galantamin, takrin, neostigmin i drugi;
- Neki izvori acetilholina se koriste u sportskim suplementima za poboljšanje raspoloženja, fokusa i skraćivanje mišića.
Studije o koristima acetilholina i njihovi rezultati
- Nakon ispitivanja na laboratorijskim pacovima, ustanovljeno je da huperzin A blagotvorno deluje na stimulaciju živaca, što je korisno za lečenje neurodegenerativnih bolesti;
- Hooperizin A štiti mozak od oštećenja glutamatom;
- Povećava dužinu preživljavanja kod odraslih labratorijskih pacova, što daje nadu da ima isto delovanje i kod odraslih ljudi;
- U laboratorijskoj upotrebi na pacovima, postoje koristi u starenju i holinergičkom deficitu;
- Pokazuje dobre mogućnosti za oporavak kod amnezije;
- Poboljšava kognitivne procese i neurobihevioralne deficite za vreme eksperimenata;
- Takođe skraćuje vreme za mentalnu aktivnost kako kod mužjaka, tako i kod ženki eksperimentalnih životinja.
Osnovni efekti acetilholina
Acetilholin ima efekat i značaj za:
- Metabolizam;
- Varenje;
- Usporavanje otkucaja srca;
- Brzinu disanja i krvni pritisak;
- Peristaltiku creva;
- Proizvodnju urina i defekaciju.
